Linda Parelli

Linda Parelli was in de Ruiterschool

Tekst: Kim Moeyersoms - Foto’s: Ivan Deleus
Linda Parelli

Horsemanship is geen aparte discipline zoals dressuur, jumping of mennen. Het is eigenlijk de basis, het aanleren van een duidelijke taal. Via het Parelli programma leer je hoe je zélf je paard het best kan trainen, zowel op de grond als onder het zadel of voor de koets. Zo krijg je een paard dat kalm blijft in alle omstandigheden, graag met je meewerkt, gevoelig en licht is op de hulpen,… met als resultaat betere prestaties - wat die ook mogen zijn: in elke paardensportdiscipline, competitief of recreatief

Linda Parelli

Linda Parelli Happy Horse Clinic

Drie dagen Parelli Natural Horsemanship in de Ruiterschool

Eind oktober kwam Linda Parelli, de echtgenote van Pat Parelli - de gekende grondlegger van Natural Horsemanship - voor de tweede keer lesgeven in België. Parelli Natural Horsemanship is een op natuurlijk paardengedrag gebaseerde trainingsmethode die veel meer omvat dan enkel paardrijden; het is het geheel van vaardigheden en gewoontes bij ruiter én paard die zorgen voor een perfecte samenwerking.

Waar komt Natural Horsemanship vandaan?
De term 'Natural Horsemanship' werd ruim dertig jaar geleden bedacht door Pat Parelli, een Amerikaanse paardentrainer. Parelli is niet alleen een zeer goede allround paardenman (zo zijn er nog meer op de wereld), maar hij is uitzonderlijk goed in het uitleggen van wat hij doet. Samen met zijn echtgenote Linda ontwikkelde hij een stap voor stap trainingsmethode voor iedereen die paarden beter wil leren begrijpen – en ze ook beter wil leren trainen.
Horsemanship is dus geen aparte discipline zoals dressuur, jumping of mennen. Het is eigenlijk de basis, het aanleren van een duidelijke taal. Via het Parelli programma leer je hoe je zélf je paard het best kan trainen, zowel op de grond als onder het zadel of voor de koets. Zo krijg je een paard dat kalm blijft in alle omstandigheden, graag met je meewerkt, gevoelig en licht is op de hulpen,… met als resultaat betere prestaties - wat die ook mogen zijn: in elke paardensportdiscipline, competitief of recreatief! Met de Parelli methode leer je je paard o.a. vlot op de trailer te gaan, geduldig stil te staan bij de veearts en de hoefsmid, maar ook snel te kalmeren bij stress, veilig buitenrijden, enz. Een leuke bijkomstigheid is dat je al doende een echte vriendschapsrelatie met je paard opbouwt, je krijgt een band die sterker is dan gelijk welk leidtouw.

Parelli’s 7 spelletjes
Om de lichaamstaal van paarden gemakkelijk aan andere mensen te kunnen aanleren, omschreef Parelli ze dertig jaar geleden als de “Seven Games”, de 7 spelletjes:

De Parelli Seven Games vormen als het ware het ABC om met paarden te communiceren in hun eigen taal, en dit zowel vanop de grond als te paard. Naarmate je zelf leert deze spelletjes met je paard te spelen, zal je opmerkelijke verschillen zien gebeuren: ineens kijkt je paard naar je en hij begrijpt je! Het is eindelijk gedaan met duwen en trekken aan je paard om hem te leiden of te laten stilstaan. Door een duidelijke lichaamstaal te gebruiken kan je heel wat misverstanden vermijden en maak je het je paard veel gemakkelijker om aan je verzoeken te voldoen. Het Parelli Levels programma helpt je om stap voor stap van je paard een allround getraind, veilig en gewillig paard te maken.
Elk van de Seven Games heeft trouwens een duidelijk doel (zie kader 1). Wanneer jij en je paard deze doelen begrijpen dan kan je niet alleen je paard alles leren, maar ook problemen voorkomen of oplossen. Telkens je een probleem hebt met je paard, zegt Parelli namelijk: het gaat niet om... de trailer, het bokken, het schrikken, de sprong, de tonnen, de andere paarden, de wind, het zadel, het bit, het slaan, de kudde, de stal...  het gaat over de relatie! De relatie waarover we hier praten is die tussen een leider – jij – en een volger – jouw paard.


Linda Parelli’s Happy Horse Clinic: “Safety, Comfort & Play”

De driedaagse cursus die Linda Parelli eind oktober gaf in de LRV Ruiterschool was de zogenaamde “Happy Horse Clinic”, een formule waar ze zich de afgelopen jaren speciaal heeft in verdiept. Want ja, we willen allemaal wel een gelukkig paard, maar hoe bereik je dat? Hoe kan je werkelijk weten of je paard gelukkig is? Linda Parelli vertelt: “Het is eigenlijk simpel, er zijn drie dingen van belang voor ons paard als prooidier en kuddedier: veiligheid, comfort en spel, en wel in die specifieke volgorde.” 

Dag 1 stond dus volledig in het teken van “Safety”: hoe kunnen we ervoor zorgen dat ons paard zich veilig voelt? Hiervoor gebruikten we vooral de Friendly Game, met als doel een ontspannen paard. Andere trefwoorden voor de Friendly game zijn ritme, relaxatie, terugtrekken en weer naderen om het paard meer vertrouwen te geven, in ons, het materiaal dat we gebruiken, de omgeving, de andere paarden…
Na de korte theoretische intro werd er gestart met grondwerk aan een touw, wat we bij Parelli “on line" noemen. Zestien paarden samen in de binnenpiste en de eerste opdracht was: laat je paard stilstaan aan een doorhangend touw. Voor sommige paarden was dit geen enkel probleem: ondanks de vreemde omgeving stonden ze mooi ontspannen naast de tribune met een vijftigtal toeschouwers. Andere paarden hadden het lastiger om hun voeten stil te houden, ze waren opgewonden tussen al die onbekende paarden, bang van het publiek of onder de indruk van de geluidsinstallatie. Daardoor kwamen de “Horsenalities”, de karaktereigenschappen of paardenpersoonlijkheden meteen goed tot uiting. Linda Parelli ontwikkelde jaren geleden een handig hulpmiddel om zelf het karakter van je paard beter in te schatten, het zgn. Horsenality Profiel. Want als je weet of je paard introvert of extrovert is, bang of dominant, dan kan je je training namelijk perfect aanpassen aan de situatie en op die manier veel succesvoller omgaan met je paard.
Oefening 1 ging dus over relaxatie: kun je je paard leren om te ontspannen op commando? Als je erover nadenkt super nuttig, want onze rijpaarden moeten in ontelbare situaties kunnen stilstaan, niet? Om verzorgd te worden, bij de hoefsmid, tijdens het opzadelen en opstijgen maar ook op stal of in een kleine paddock en onderweg in de trailer of vrachtwagen.
Dat stilstaan en ontspannen was trouwens een oefening die gedurende de drie dagen regelmatig zou terugkomen. Parkeer je paard op zijn “parkeerplaats” en zorg dat je paard het doel kent van de oefening, namelijk stilstaan en ontspannen - zonder dat we constant moeten ingrijpen, zonder dat er druk is op het leidtouw of op de teugels. 

Wijken voor druk, leer je paard het doel
Wanneer er paarden van hun “parkeerplaats” kwamen, ongevraagd dingen deden of hun ruiter eigenlijk een beetje negeerden, dan maakte Linda regelmatig de vergelijking met een auto. Daar zou je ook niet mee rijden moest je weten dat de remmen niet werken, dat je geen gas kan geven of niet kan sturen. En toch zijn er veel mensen die rondrijden op paarden die ronduit gevaarlijk en onbetrouwbaar zijn. Het is dus aan ons te zorgen dat we in onze “kudde van twee” (paard en mens samen) een goede leider zijn. We moeten onze paarden leren om te gehoorzamen, ook in spannende situaties zoals in nieuwe, drukke omgevingen, weg van de kudde enzovoort. Het paard moet zich gedragen als een partner en dat kan alleen als wij ze goed voorbereid hebben.
Wanneer een paard ons niet begrijpt, of bang of dominant is, dan neemt hij meestal geen goede beslissingen. Hij kan onze veiligheid en die van zichzelf in gevaar brengen! Het is dus belangrijk dat wij als goede leider duidelijk zijn, een trainingsplan hebben, en ons paard zo snel mogelijk kunnen kalmeren. Paarden zijn ook supergevoelig aan onze energie. Wees dus zelf duidelijk en ontspannen als je wil dat je paard zich ontspant.
Het is niet nodig om “hard” te zijn tegen onze paarden, ze voelen een vlieg zitten! In de volgende grondwerkoefeningen kwam het er dan ook op aan om onze paarden te laten wijken voor een lichte druk. Je paard moet nageven bij druk van het halster, je zit, je benen, je teugel en het bit. Je paard moet het doel kennen van spelletje 2 (Porcupine game): namelijk niet “leunen” of tegen de druk ingaan of tegen trekken. Het zelfde voor spelletje 3, Driving Game. Hierbij laten we ons paard bewegen door de suggestie van druk (energie), of door ritmische druk die stelselmatig opbouwt. Het moment dat je paard het juiste antwoord geeft laat je de druk onmiddellijk wegvallen en zo leert het paard zelf comfort vinden.
Als je paard eenmaal weet dat druk wegvalt en comfort volgt, dan zal hij er zelf naar op zoek gaan. Als mens hebben we dan ook een goede “neutraal” nodig, en zo komen we bij de verantwoordelijkheden van paard en mens om goede partners te zijn (zie kader 2).

Geniet ervan of doe er iets aan!
Wanneer je je paard een bepaalde oefening laat uitvoeren, komt het erop aan om zelf het juiste “plaatje” in je hoofd te hebben. Doet je paard het goed, geniet er dan van! Dat is voor je paard dan ook meteen de beloning, want jouw druk valt weg. Is wat je ziet niet wat je in gedachten had, doe er dan iets aan! Zo simpel is het. We moeten ervoor zorgen dat het paard het doel kent van alle zaken die je hem vraagt. Soms is dat een heel simpel en zichtbaar doel, zoals ergens over springen, maar ook bij dressuur kan je je paard leren dat het doel is om in harmonie zijn met ons.
In de namiddag werden de ruiters – of beter gezegd de amazones – in twee groepen verdeeld en werden de Seven Games “getest” vanuit het zadel. Elk spelletje afzonderlijk om ze daarna te combineren en in harmonie te kunnen rijden.
Linda hield trouwens regelmatig een vurig pleidooi dat we allemaal ons best moeten doen om een betere ruiter te worden. Als we een gelukkig paard willen, dan is het aan ons om stabiel en in balans in het zadel zitten. Rijden als een “torso” is één van haar motto’s: minder doen met onze handen en hielen, maar een onafhankelijke, rustige zit hebben. Doe zelf minder en verwacht van je paard meer. Linda verwoordt het zo: “Ik doe dit, hoe zit het met jou?” Als jij in je lichaam voorwaarts gaat, dan moet je paard dat ook doen. Als jij vertraagt moet je paard vertragen enzovoort. En wanneer dat niet zo is: doe er dan iets aan. 

Ga voor een zeven of beter
Een nuttig trainingshulpmiddel om te blijven vooruitgang boeken is dat je alle oefeningen, zowel op de grond als te paard, een score geeft. Streef naar een zeven op tien of beter. Wees eerlijk in je vraag en in je score. Als het een heel moeilijke oefening is en je doet ze voor het eerst dan is verbetering van een twee naar een vijf bijvoorbeeld voldoende. De zeven zal wel volgen bij een volgende trainingssessie.
Vergeet niet dat je paard jou ook een score geeft! Welke score zou je paard je geven op gebied van focus, gevoel, timing, balans in alles wat je met hem doet, van je paard uit de wei halen tot de dagelijkse verzorging, opzadelen, grondwerk, voorbereiding, rijden, trainingsplannen enzovoort?

Demoavond
Op vrijdagavond kwamen een extra 350-tal paardenliefhebbers naar de Ruiterschool voor Linda’s demo over de Seven Games. De opwarming gebeurde door het zgn. “Savvy Team” van Parelli instructeurs uit België, Nederland en Groot-Brittannië. Zij toonden met hun paarden wat de resultaten zijn van trainen volgens het Parelli programma. Liberty (spelen met je paard in vrijheid) en rijden zonder hoofdstel zijn zo twee blikvangers die het publiek altijd wel weet te appreciëren.
Linda’s demopaard Grey gedroeg zich als een perfecte partner en vormde dan ook een mooie illustratie van de 7 games in de 4 “Savvies” (4 domeinen om ons paard te trainen, zie kader 3). Het publiek was alleszins onder de indruk en hopelijk bracht de demo nieuwe inzichten of vernieuwde inspiratie bij iedereen!

Comfort & Play, maak er een spelletje van
Op dag 2 en 3 gingen we telkens een stapje verder in het doel naar een gelukkig paard. Ondertussen had iedereen wel door dat trainen volgens het Parelli systeem veel meer is dan enkel aandacht besteden aan het fysieke. We hebben ook aandacht voor het mentaal en emotioneel welbevinden van het paard. Wanneer iemand met een paardenprobleem bij Parelli komt, dan is het antwoord meestal: “Het paard was volledig oké tot wij kwamen opdagen, en dus moeten wij ervoor zorgen dat we ons paard goed voorbereiden op wat we van hem verwachten, en dat zowel op mentaal, emotioneel als fysiek vlak.”
Hierin zit ook het grootste verschil met de klassieke trainingsmethodes die sportpaarden gaan doortrainen in een bepaalde discipline. Vaak wordt er van jongs af aan de focus gelegd op de fysieke capaciteiten, denk maar aan bv. de westernsport, op de renbaan maar ook bij dressuur of springen. De jonge paarden krijgen een training die naast de sport op zich toch ook vooral functioneel is, met veel aandacht voor het opbouwen van conditie, spieren, technieken en dergelijke. Wanneer er dan ineens een probleem opduikt - het paard laat zich moeilijk vangen op de wei, vertoont verzet bij het opzadelen, wil niet (meer) op de trailer… noem maar op – dan komt vaak het gemis aan mentale en emotionele training bij het paard (en de mens) boven. Daarom werken we bij Parelli Natural Horsemanship eerst aan een brede basistraining voor we verder gaan specialiseren in een bepaalde sportdiscipline, en dat op de drie vlakken: mentaal, emotioneel en fysiek.
Daarmee kan je trouwens al starten op héél jonge leeftijd, vanaf het veulen kan meelopen met de merrie. Stap voor stap werken we aan de mentale, emotionele en fysieke balans. Zorg ervoor dat je paard weet wat het doel is van de sport die je ermee wil doen, en je prestaties zullen nog zoveel beter zijn! Zo gaat er geen energie verloren aan stress, angst en frustratie. Ons paard kan trouwens niet weten of wij gefrustreerd of kwaad zijn op onszelf of op hem, het resultaat ziet er het zelfde uit: een roofdier (de mens) die emotioneel is, die soms harder begint te roepen of meer van hetzelfde vraagt terwijl het paard het eigenlijk (nog) niet verstaat en daardoor nog banger wordt. Om dit te vermijden gaan we bij Parelli ons jonge of nieuwe paard ook mentaal trainen en daar starten we al mee op de grond. Zo zijn er een aantal patronen die we erin trainen en die ons paard in heel de verdere training gaan helpen, van het prille begin tot de meest gevorderde dressuurproef, springparcours, cross of gewone buitenrit.

Zo bijvoorbeeld het patroon “touch it”, de meeste mensen hebben zelf als kind dit spelletje of een variant erop gespeeld als “warm & koud”. We beginnen supersimpel: we sturen ons paard naar een bepaald object in de piste en vragen om dit aan te raken met de neus, bv. een kegeltje op de grond, een springstaander of een jas die over de omheining ligt. Het is een mentale puzzel die het paard zelf kan oplossen: wij drijven wel ons paard subtiel in de juiste richting, in het begin vanop zeer korte afstand terwijl we ernaast staan ter hoogte van de schoft (dit is nl. ook de plaats waar we zitten als we rijden). Als het paard de puzzel oplost en de kegel aanraakt (warm… warmer… joepie, gevonden!) dan worden we helemaal blij en ontspannen. Je paard voelt dit perfect aan en zal de volgende keer nog sneller op zoek gaan naar de oplossing van de puzzel. Loopt je paard weg van de kegel of er voorbij, dan wordt het koud, kouder… en moeten we hem betere, duidelijkere aanwijzingen en/of meer tijd geven om het juiste antwoord te vinden. Dat kegeltje op de grond wordt uiteindelijk de trailer waar je paard met zijn vier voeten gaat opstaan om - desnoods urenlang - stil te staan om vervoerd te worden. Of neem het patroon “hunt the jump”: je paard weet dat de oplossing is over de hindernis springen, en gaat zelf de sprong opzoeken zonder dat je hem extra moet pushen – integendeel, dat zou alleen maar contraproductief werken. Of je paard blijft braaf aangebonden staan terwijl er rondom hem vanalles gebeurt, want hij heeft al van jongs af aan geleerd om rust te vinden op zijn “parkeerplaats”. 

Paarden zijn in wezen geweldige “puzzle solvers” (puzzelaars is misschien een beetje een rare vertaling in het Nederlands): denk maar aan paarden die zelf hun staldeur weten open te krijgen, die spelletjes doen met een achtergebleven emmer op de wei,… en die instinctmatig vaak net het omgekeerde doen van wat het rechtlijnig denkende roofdier (wij dus) eigenlijk wil. 


Paardenpsychologie & never ending self improvement

Verder gaan in de Parelli Levels betekent dan ook dat we zelf alsmaar minder gaan babysitten of micromanagen, maar het paard een puzzel geven om op te lossen met slechts minimale aanwijzingen. We leren onze paarden geen kunstjes en doen niet zweverig, het is en blijft communicatie  (“hier is een ton, spring er maar over!”).

Kan je je voorstellen dat je paard meer moeite zal doen als hij het doel kent en begrijpt?
Daarom maken Pat en Linda Parelli in hun training altijd gebruik van de paardenpsychologie. We willen geen robot die onder dwang een oefening uitvoert, maar een partner die met ons meedenkt en op zoek gaat naar comfort en harmonie. Wie Pat met zijn paard cutting ziet doen met de koeien, ziet duidelijk dat het paard het doel kent en het niet meer nodig heeft om elke stap gebabysit te worden. Op internet circuleren heel wat video’s van Linda’s paard Highland die met de Italiaanse Parelli instructeur Giorgio Pagliaro de hoogste hindernissen springt, en dat zonder zadel of hoofdstel. Met haar dressuurpaard Jazz is Linda goed op weg om de Grand Prix oefeningen te kunnen uitvoeren, met haar paard als happy athlete.
Dat is zo fantastisch aan Linda en Pat Parelli: ze doen zelf ook nog steeds aan “never ending self improvement”. Ze hadden immers al lang op hun lauweren kunnen rusten met de video’s die ze tien, twintig jaar geleden hebben opgenomen (en die nog altijd relevant zijn)… maar neen, ze werken zelf nog elke dag aan hun horsemanship.
“Hoe kunnen we de wereld beter maken voor paarden en mensen die van hen houden? In de praktijk: hoe kunnen we al onze kennis en ervaring op de beste manier met zoveel mogelijk paardenliefhebbers delen?”, dat is hun drijfveer. En precies daarom reizen ze zelf nog steeds de wereld rond om les te geven aan gepassioneerde Parelli-studenten en geven ze vaak bijna gratis presentaties en demo’s voor het grote publiek. Daarom leiden ze officiële Parelli instructeurs op die wereldwijd ruiters kunnen helpen hun paard beter te begrijpen en veiliger aan paardensport te doen. Al meer dan twintig jaar helpen ze talentvolle ruiters via studiebeurzen om zich verder te bekwamen in Parelli Natural Horsemanship. Zo lieten ze menig paard en ruiter op hun kosten overvliegen om te komen studeren op de Parelli Campus in Colorado (USA): vanuit Europa bv. de jonge Duitse Silke Valentin met haar Fries Biko, de Tjechische Honza, vanuit Australië Andy Booth of vanuit Canada Lauren Barwick die daarna goud en zilver won op de Paralympics dressuur in 2008… 

Trouwens, toen ik bijna twintig jaar geleden als kersverse Parelli-student Pat interviewde en vroeg naar zijn ultieme tip voor paardenliefhebbers, toen was zijn antwoord “Take care of your horsemanship and it will take care of you.” Met andere woorden: doe zelf je best om super goed te worden met paarden, en dan is het Parelli studieprogramma er om jou te helpen. Parelli Level 4 behalen in de vier Savvies is de ideale springplank voor een succesvolle carrière in de paardensector, en als je echt talent hebt dan zullen de Parelli’s er alles aan doen om je daarbij nog verder te helpen.
Bovendien zijn de Belgische instructeurs er om je op weg te zetten! Meer info over starten met Parelli, het juiste materiaal om effectief te zijn, en een overzicht van de officiële Parelli instructeurs van de Benelux vind je op www.aleashop.be/parelli  en natuurlijk op www.parelli.com

Parelli Ruiterschool
Tekst: Kim Moeyersoms - Foto’s: Ivan Deleus